COLET-NAVAZOS

Navazos taldekoak, Jerez, Sanlucar de Barrameda, Puerto de Santa Maria eta Kordobako Montilla inguruetako altxorrak aurkitu eta berreskuratzeaz gain beste enologo batzuekin, beste proiektu batzuetan ere lanean ari dira.Gaur, Navazos taldea Sergi Coletekin aurrera ateratzen ari den proiektua ezagutuko dugu.Sergi Colet Kataluniako Penedeseko cava egile bat da. Upategia nahiko berria da: 1997an atera zituzten lehenengo botilak merkatura.2003. urtean izan ziren Sergi Colet eta Navazos taldearen arteko lehenengo harremanak, eta 2005 edo 2006an hasi ziren benetan, serio, Jerez inguruan ardo apardunak egiteko ideia planteatzen.Zenbait ardo apardunek —xanpainak batik bat— eta ontze biologikoz egindako Jerezko zenbait ardok antza zertan zuten aurkitzea izan zen abiapuntua: mahastiak lur zuri eta kare lurretan, mustioaren izaera nahiko neutroa, ekoizpenaren legamien bigarren zeregina...Bestalde, espedizio likorraren erabilerak apardun ezberdinak eman ditzakeela oharturik, eta Andaluziako hainbat ardo tradizionalek joko horretan izan zezaketen potentzialaz jabetzeak ere indarra eman zion proiektuari, eta interesa handitu.Navazosekoek eta Sergi Coletek bat egiten zuten, beraz, proiektuari ikusten zizkioten aukeretan, eta 2007ko maiatzean hasi ziren bertatik bertarako lanak eta hasierako probak.Argi zegoen, beraz, plan nagusia bien arteko esperientzia horretan: azken xedea palominoz egindako kalitateko apardun bat egitea zen, Jerezko markoan, eta protagonismoa frutan eta lehen mailako arometan jarri beharrean, karearen mineraltasunean jarriz, eta, nola ez, legamian eta ukitu oxidatiboetan. Esan beharra dago, plan horrek aurrera egin duen arren, lehen emaitzak ikusteko eta lehenengo ardoak dastatzeko denbora beharko dela oraindik, azken uztaldietako mahatsek gradu gehiegi eman dutelako, alde batetik, eta, bestetik, apardunak egiteak arazo teknikoak dituelako, batez ere horiek egiteko beharrezko baliabide teknikoak ez dauden tokietan.Baina bitartean Colet eta Navazos taldeak beste bide batzuk jorratu ditu, Penedesko apardunetan Jerezko hain bitxiak diren legamia bereziak kopuru txikietan edota ontze biologikoko ligak gehituz, adibidez.Hasieran proba horiek Jerezko apardunek noraino iritsi zitezkeen baldin bazen ere, konturatu ziren apardun kataluniar horietako batzuk oso dotoreak eta serioak zirela eta merkaturatzea erabaki zuten. Hain zuzen ere, Colet-Navazos 2007 extra Brut eta Colet-Navazos Reserva 2006 Extra Brut, biak lote berean botilatuak, eta esan dezakegu hegoaldeko espirituko kataluniar apardunak direla, inongo zalantzarik gabe. Bitxiak dira, eta, era berean, ez hain errazak eskuratzen, baina dastatzeko oso ardo gomendagarriak.

PRICUM

Aspaldi honetan harritu nauten ardoetakoak dira Prieto Picudo mahatsez eginikoak. Dominio Dostares eta Margon upategiak azpimarratuko nituzke, hain zuzen ere.Dominio Dostaresekoak (Leione, Cumal) izen bat dute dagoeneko, baina, gaur, Margon upategiko Pricum ardoa ekarri nahi dut hona.Upategia Pajares de los Oteros (Leon) herrian dago. 2007an jaiotako Tierra de Leon jatorri izenaren barruan dago upategia.Beste mahats asko onartuta badaude ere, mencia, tempranillo, garnatxa... Prieto picudo mahatsondoa da bertakoena; eta mahats aleak oso elkarren kontra daudelako eta amaiera puntan daukan itxuragatik deitzen omen zaio horrela.Mahatsak gidatzeko sistema berta-bertakoa da eskualdean. Mahatsak lurra ukituz eta lan guztiak eskuz egiten dira, hondeaitzurraz, aitzur handiz.Hogeita bost hektarea dituzte, eta horietatik hogeita lau Prieto Picudo mahatsondo zaharrak dira eta beste hektarea albarin mahats zuria.Hogeita bost hektarea horiek ehun bat partzelatan banatuta daude, hamar kilometrotan zehar, Pajares de los Oterosetik San Pedroraino, Pobladura, Velilla edo Valdesazetik pasatuz...Mahastiak inguruko zaharrenak dira; batzuek ehun urte baino geihago dituzte.Upategiak aukeraketa mahaiak ditu, eta hozteko sistema ere bai, mahatsa jasotzeko erdiguneko eraikuntza baino gorago dagoen kabinan. Hartzitzeko deposituak haritz egurrezko upel handi eta tronkokonikoak dira, eta ontze prozesurako erabiltzen den upel biltegia lurpean dago, eta klimatizatua da.Pricum prieto picudo mahatsez soilik egina dago, hau da, monobarietala da. Mahatsek aukeraketa mahaitik pasatu ondoren beratze prozesu bat izan dute, hotzean, eta gero beratze luze bat, hirurogei bat egunez gutxi gorabehera.Hartzidura egurrean egin du, eta ontze prozesua Frantziako upel berrietan, hamahiru hilabetez luzatu da.Ardoa egiteko ardura, eta mahastiarena ere Raul Perez Pereirarena da, Leonen eta Espainia osoan entzute handienetarikoa duen enologoarena; eta hark duen ardoa ikusteko modua, bere filosofiaren isla ere nabarmena da pricum ardo bitxi eta orijinal honetan.Ardoa bizitasun handikoa da, baina ez dela oso egituratua esango nuke. Sudurrean fruta gorri helduen ondoan egurraren ukitu espeziatuak agertzen dira, nabariak baina gogaitu gabe. Ardoak potentzia eta fruta ugari ditu integratzeko. Ahoan bizia da, gorputz ertainekoa, eta freskotasuna ematen dion azidotasun ederrarekin.Uda honetan ardo bikain hau dastatzeko aukera baduzue, dasta ezazue, eta ez dut uste damutuko zaretenik. Opor ederrak pasatu, eta ea bueltan elkarrekin garen berriz ere. Topa!!!

JEAN LEON (UPATEGIAREN SORRERA)

La Scala jatetxean utzi genuen duela aste batzuk Jean Leon. Izugarrizko arrakasta lortu zuen han, Hollywoodeko artista guztiak ez ezik, AEBetako presidenteak ere izan zituen lagun, besteak beste John Kennedy, Gerald Ford eta Ronald Reagan. Jean Leon bera ere bere jatetxearekin batera pertsonaia eta fikziozko toki bihurtu ziren, eta hainbat best seller-etan agertu ziren.

Artean, Jean Leon oso ezaguna eta errespetatua zen AEBetako gastronomia zirkulu guztietan, baina zerbait zeukan oraindik ere egiteko. Afarietan, bazkarietan, oturuntzetan berak aukeratzen zuen beti ardoa, kontu handiz aukeratu ere. Ardoen alorrean ere ezagutza mailan oso prestigioduna izan arren, sarritan kexatzen zen ez zuelako ardo «perfektua», bere nahia eta gustua erabat asetuko zuen ardoa aurkitzen.

Eta orduantxe hasi zen bere bigarren abentura handia: ardo bat sortu, bere izena eramango zuena, ardo bakana eta berezia, bere lagunik maitatu eta preziatuenen ahotan jartzeko ardoa. Horretarako, lurrik onena, klimarik egokiena, mahatsondorik onenak eta, azkenik, ardoa egiteko prozesurik onena behar zituen.

Mundu guztian ibili zen lurrak bilatzen Kataluniara iritsi zen arte, eta han, Katalunian, Penedesen, aurkitu zuen bilatzen ari zen eremua. Jean Leonek egun zutik dirauen etxalde bat erosi zuen: pendiz txiki batekin eta hegoaldera ematen zuten 150 hektarea, lur buztintsu eta kareduna hain zuzen ere.

Jarraian, cabernet sauvignon, merlot eta chardonnay mahatsondo mentuak erosi zituen, denak ere Frantziako upategi onentsuenei, Chateau Lafitte-Rothscild, La Lagune eta Corton Charlemagne, besteak beste, eta dirutza izugarria ordainduz gainera.

Penedeseko mahastizainak harrituta zeuden Jean Leon bertoko mahatsondoak kendu eta beste ezezagun haiek landatzen ikusita.

Beraz, esan daiteke Jean Leon aitzindari izan zela penintsulan Frantziako mahatsondo berri horiek landatzen.

Upategia eraiki zuten, eta Jaume Rovira enologoari azken abantaila teknologikoak jartzeko eta kalitatearen aldetiko irizpiderik estu eta zorrotzenekin jokatzeko askatasun osoa eman zion.

Eta gaur egun ere Jaume Rovira da, orduan bezalaxe, enologiaren inguruko erabakien arduraduna, eta mahastietakoa ere bai, Jean Leon fundatzaileak nahi izan zuen modura.

Egun, Jean Leon upategia Torres talde boteretsuan barne dago.

Gogoratzen dut, ederki gogoratu ere, Verema Topaketaren bosgarren edizioan, 2008ko urtarrilaren 28an, larunbatean, Jaume Rovirak eta Miguel Torresek eman ziguten hitzaldia: Espainiar ardoak ingurune globalizatu batean. Hitzaldiaren ondoren, Jean Leon ardo batzuk gozatu genituen Jaume Roviraren eskutik, Jean Leon Gran Reserva 1979, Jean Leon Reserva 2001, Jean Leon Merlot 2003 eta Jean Leon Zemis 2000.

Pertsonaia zoragarri haren gorabeherak gogoratuz, taninoak, polifenolak, sentimenduak, denak dastatu genituen dastatze eder eta bitxi hartan...

JEAN LEON

Zein txikia den mundua. Euskal kulturaren inguruko ikastaro eder bat egiten, amaitzen esan beharko nuke agian, ari naiz. Hamabi irakasleko taldea osatzen dugu, eta tartean Belen. Belenek badaki ni ardozalea naizena, besteak beste ikastaroari errematea emateko dastatze txiki bat egiteaz arduratuko naizelako eta lagunak izaten hasiak garelako hainbeste ordu elkarrekin eman eta gero.

Gaur, tartetxo batean gerturatu egin zait, eta zera esan dit Belenek: «Badakizu? Nire aitaren lehengusu bat...», eta datuak ematen hasi denean, berehala konturatu naiz Jean Leon gizon bitxi eta apartari buruz ari zela... Urduri jarri naiz, ia-ia emozionatu ere egin naizela esango nuke. Moztu egin diot, eta aurrera jarraitzen utzi gabe boteprontoan bota diot: «Jean Leon, Jean Leonez ari zara...».

Eta bai, asmatu dut. Ezin nuen sinetsi. Ardozale batentzat Jean Leon zinemazale batentzat Robert de Niro edota literaturazale euskaldun batentzat Bernardo Atxaga edo Sarrionandia Sarri maitea aipatzea bezalakoa delako. Beharbada zuk, irakurle, ez duzu jakingo Jean Leon nor den, eta bere bizitza laburbiltzen saiatuko naiz.

Ceferino Carrion zen bere benetako izena, eta Kantabrian jaio omen zen, 1928an. Hemeretzi urterekin maleta hartu, eta ia dirurik gabe lehendabizi Parisa abiatu zen, eta gero New Yorkera, polizoi, merkatalontzi batean. New Yorken Rockefeller Centerreko klub batean platerak jasotzen aritu zen, baina paperak ez zituenez, ez zen bertan geratu, eta AEBak osorik zeharkatu zituen, ekialdetik mendebaldera, Hollywoodera iritsi arte. Han, bere bizitza erabat aldatuko zen. Liluratuta geratu zen hango glamourrarekin, eta bere egoera legeztatzeko, armadan eman zuen izena, boluntario, Koreako gerra tarteko. Bi urtera, amerikar herritartasuna lortu zuen, eta izena aldatu zuen Hollywoodeko artisten antzera. Jean Leon zen.

Kasualiate huts batengatik Villa Capri jatetxean, orduko luxuzkoenetarikoan, zerbitzari hasi zen lanean. Besteak beste, Frank Sinatra eta Joe di Maggio, beisbol jokalaria ziren bertako nagusiak. Garai horietan, lagun asko egin zituen: Grace Kelly, Natalie Wood, Judy Garland...

James Deanen lagun handia egin zen, eta biek elkarrekin negozio bat irekitzea pentsatu zuten, Hollywoodeko jatetxerik luxuzkoena: La Scala, Beverly Hillsen.

Baina, bat batean, James Dean hil egin zen, eta Jean Leon erabat lur jota geratu zen, lagun handiak zirelako eta Deanek haren semearen aitabitxia izan behar zuelako. Hala eta guztiz ere, proiektuarekin aurrera jarraitzea erabaki zuen, eta, horretarako, 3.500 eurotako mailegua eskatu eta 1956ko apirilaren 1ean La Scala inauguratu zuen.

Hamabost egun barru kontatuko dizuet Jean Leonek ardoarekin zer-nolako harremana duen...

SAYAGO (830)

Egia da, beharbada, krisialdi larri honetan interesgarria dela ardo onak prezio onean aurkitzea. Eta hori da Sayago (830) 2006arekin gertatzen dena. Baina ardo hori krisi garaietako ardo interesgarria baino zertxobait gehiago ere bada, eta, nire ustez, asko hitz egingo da gerora ere hari buruz. Momentu honetan ardoa oso adierazkorra da, fruta nabarmenarekin, freskotasunez betea, bizia erabat, eta upelaren ukitua bigarren maila batean, lagungarri besterik ez.... Dehesa de Cadozos upategia berria da. Bermillo de Sayagon (Zamora, Espainia) dago, Dueroko Arribesetatik 30 bat kilometrora. Mahastia 1.700 hektareako lursail izugarri batean dago; abeltzaintzan jarduten dira han, eta azken aspaldi honetan ehizarako ere aprobetxatzen dute. Duela hamar bat urte sailaren jabetza duen familiak zortzi hektarea mahasti landatu zituen. Lursail honetan ez zegoen mahatsa landatzeko ohiturarik, tradiziorik, baina, altuera kontuan izanik -etiketan agertzen den 830-, lurrak limo hareatsuak eta tenperatura freskoak, tenpranilloaz gain, pinot noir pixka bat ere landatzea erabaki zuten, nahiz eta askok eta askok ez zuten bere garaian ulertu. Urteek arrazoia eman diete. Borgoinako eta Champagneko mahats izugarri bezain delikatu eta zail horrek klima freskoak ditu gogoko, eta oso mahastizaintza lan zorrotzak eta sakonak eskatzen ditu. Hori dela eta, ez da Bordeleko cabernet sauvignon mahatsa bezain salgarria, eta urte askotako lanak eta ahaleginak egin behar izan dira beste herrialde batzuetan ere maila dexentea eman zezan, besteak beste, Zeelanda Berrian, Oregonen eta Kaliforniako zenbait tokitan (AEB). Espainian egin dira saioak, baina, egia esan, emaitzak ez dira oso pozgarriak izan... Hango klima beroa da, eta ez du ematen lekurik egokiena mahats mota hori landatu, eta aurrera duintasunez ateratzeko; horregatik da, agian, hain deigarria Sayago horrek izan duen emaitza tenpranilloarekin nahastuz -%85 tenpranilloa eta %15 pinot noir-a-. Gainera, pinot noir mahatsak duen ukitu monastikoa ere badarama upategiak. Upategi txiki hori eraikitzeko, sailean zegoen XVII. mendeko abadia zahar eta latz bat berregokitu baita. Eta ardoei dagokienez, Dehesa de Cadozos ere egiten dute, baina gaur Sayago (830) 2006 nabarmendu nahi dut, lehen aipatu dudan moduan tenpranillo eta pinot noir mahatsez osatua; gero, hamairu hilabete pasatu ditu Frantziako upeletan. Oso ardo zuzena, freskoa eta frutaduna da, eta hamar euroan-edo aurki daiteke. Beraz, oso gomendatzeko modukoa pinot-ak duen ukitu berezi hori dastatu nahi izanez gero.

KLIMA ALDAKETA?

Duela hiru bat urte, agian zertxobait gehiago, Gregory Jones (Southern Oregon University), Michel A. White (Utah State University), Owen R. Cooper (University of Colorado) eta Karl Storchmann (Yale University) zientzialariek osatzen duten taldeak Klima aldaketa eta ardoaren kalitate globala ikerketa egin zuten 1949. eta 1999. urteen arteko tenperaturak aztertuz eta etorkizunerako zenbait aurreikuspen eginez. Ikerketaren helburua klima aldaketak ardoaren kalitatean zer eragin izan duen aztertzea izan zen. Horretarako, munduko hainbat ardo eremu aztertu ziren, besteak beste, Frantziako zortzi eskualde, Ameriketako zazpi, Australiako hiru, Italiako hiru, Alemaniako, Espainiako (Errioxa), Txileko, Hegoafrikako eta Portugalgo bana, azken hori bitan zatituta, iparraldea eta hegoaldea. Horietako gehienetan 1950. eta 1999. urteen artean tenperaturak mahatsaren garapen eta heltze sasoian gora egin zuela baieztatu zen. Beroaren igoera horrek ardo txarragoak dakartza? Bada, ez derrigorrez, eta ez kasu guztietan. Badirudi XX. mendean izandako berotze horrek mundu osoko kalitateko ardoen produkziorako onuragarria izan zela. Baina ez da erraza klima aldaketak ekarriko dituen ondorioak asmatzea, badirudi eragina nahiko heterogeneoa izango dela, mahatsen eta eskualdeen arabera. Badirudi azkenaldi honetan ardo eskualderik freskoenak, klima kapritxoen menpe daudenak, uztaldi irregularragoak izaten dituztenak, izan direla gehien eskertu dutenak klima aldaketa hori. Bordelen, adibidez, uztaldi bikainak ugariago gertatu dira, Champagnen antzeko zerbait jazo da, eta Alemaniako rieslingek laguntza gehigarri bat jaso dute berotasun horrekin, eta kritikari eta kontsumitzaileen interesa berreskuratu dute Eta duela urte batzuk pentsaezina bazen ere, Erresuma Batuan, adibidez, ardo apardunen arloan zertxobait egiten ari dira, gauza interesgarriak. Ikerketaren arabera, hurrengo 50 urteetan batez besteko 2 graduko igoerak aldaketak ekarriko ditu, eremu freskoetan zein beroetan. Ikerketak dioenez, «beharbada 2049rako egungo ardo motak ekoiztea izugarrizko erronka izango da edo, agian, ezinezkoa». Antza, arriskurik handiena eremu beroetan dago, tenperatura igoerak asko zaildu, edo beharbada ezinezko bihur dezakeelako mahastiak modu egokian landatzea. Besteak beste, Australiako Hunter Valley eta Barrosa Valley, Portugal eta Kaliforniako hegoaldea aipatzen dituzte. Eta arazorik larriena, alkohol potentzial handiagoa eta azidotasun txikiagoko mahatsak egongo direla izan daiteke. Baina hori guztia ikusteko dago.

CHÂTEAU DE BEAUCASTEL

Frantziako ardo beltzei buruz hitz egiten denean, Bordele eta Borgoina datozkigu burura. Baina, egia esan, Rhoneko ardoak ez dira atzean geratzen. Batez ere, izugarrizko ardo mota desberdinak ematen dizkigulako Vienne (iparraldea) eta Arles (hegoaldea) artean hedatzen den 200 kilometroko eskualde luze hartan. Rhoneko ardo beltzik onenak, uztaldi onenetan zahartzeko duten gaitasun fidagarriarekin, inbertsiogile eta bildumazaleen oso gustukoak dira. Egia da iparraldeko Cote Rotie eta Hermitageko ardo freskoak sartzen direla ondoena kontzeptu horretan, baina egia da, era berean, eskualde hartako hegoaldean badagoela salbuespen zoragarri bat, Chateaunuef-du-Pape jatorri izenean, Avignondik oso gertu. 1923an mugarritu zen eremu hori, eta asko lagundu zuen Frantziako jatorri izenen sistema ezartzen. Eta, inongo zalantzarik gabe, Chateau de Beaucastel da Rhone eskualdeko hegoaldeko izarretariko bat da. Norbaitek esan zuen Beaucastel uztaldi eskaseko botila bat nahiago zuela, Chateaneuf-du Papeko beste edozein uztaldi onenetako botila bat baino. Askotxo esatea da hori, baina nahiko adierazgarria. Aipagarriak dira, beltzen artean, 1983ko, 1988ko eta 1995eko uztaldiak. Eta aipagarrienak beltzak badira ere, ezin ahaztu roussane mahatsarekin egiten den Chateau de Beaucastel Rousanne Vielles Vignes, 65 urte baino gehiagoko mahatsez egindako ardo sakon eta garbia. Chateauneuf-du Papen hamairu mahats mota daude onartuta, eta Beaucastel da hamahiruak erabiltzen dituen bakarra. Ondo irakurri duzue: hamahiru mahats mota ardo bat egiteko. Beltzen artean garnatxa, monastrell, syrah, counoise, cinsault, ttterret noir, muscardin eta vaccaresse; eta zurien artean clairette, picpoul rousanne, bourboulenc eta picardan. Beacastelek bere ardo beltz mitikoan erabiltzen dituen proportzioak hauek dira, urtearen arabera zertxobait alda daitezkeen arren: % 30 garnatxa, %30 monastrell (mourvedre), %10 syrah, %10 counoise, %5 cinsault eta beste %15erako beste mahats guztien nahastea. Horrek bereizten du, alde batetik, Beaucastelen ardoa beste ingurukoetatik; eta bestetik monastrellaren portzentaje handiak ere, ingurukoek askoz gutxiago erabiltzen baitute. Lurren jabetza XVI. mendetik dator, eta gaur egun 130 hektarea dituzte, horietatik ehunen bat mahastiz osatuak. Gehiena Chateauneuf-du Pape da, baina lauren bat-edo Cotes du Rhonekoa da, Coudoulet de Beaucastel etxeko bigarren ardoa egiteko, Chateauneuf-du Papeko mahastia filosofia biodinamikoari jarraituz lantzen da, Jean Pierre Perrin upategiaren jabeak horretan sinisten baitu itsu-itsuan.

PRIMEUR

Norbaitek galdetzen badigu bi urte barru arte gozatuko ez dugun ardo bategatik diru kopuru potolo bat ordaintzeko prest egongo ginatekeen, ziurrenik gure erantzuna ezezkoa litzateke; are gehiago daukagun testuingurua zein den ikusita. Baina munduko ardo garrantzitsu gehientsuenak, Bordelekoak batik bat, modu horretara saltzen dira. Primeur edo a la avanzada deritzon formula hau krisialdi larri honek pikutara bidal dezake edo, gutxienez, funtzionatzeko modua alda dezake. Baina nola funtzionatzen du primeur sistema honek? Norbaitek Bordeleko kalitateko ardoak erosi nahi baditu, bi modu ditu: ardo dendara joan edo egokien ikusten duen ardo hornitzaile batengana jo eta fisikoki dauden ardoen arteko ardo erreferentzien artetik nahi duena aukeratu, batetik, eta aldez aurretiko erosketa egin, bestetik, azken uztaldiko ardoak erosiz, bi urte barru arte jasoko ez dituen ardoak orain ordainduz (teorikoan merkeagoak). Horrela, kontsumitzaileak gaur egun 2009ko uztaldiko ardoak erosteko aukera izango du; upeletik ibilbidea osatzeko daudela oraindik. Bigarren aukera hau urtero-urtero posible izan dadin, bitartekaritza sendo bat behar da, eta, diotenez, Bordeleko upategi garrantzitsuenetako gehienek -%60 eta 90 artean- ardoa modu horretara merkaturatzen dute. Historikoki, Bordeleko Chartrons auzoan bildu eta ontzen zuten negociant-ek ardoa. Hortik abiatuta sortu zen 1855eko sailkapen famatua, gaur egun ere mantentzen dena, aldaketa txiki batzuekin. Gaur egun, negociant horiek ez dute, noski, ardoa ontzen, ardogileek egiten baitute upategietan, baina upategi eta negociant horien figurak lotuta daude bitartekari baten bidez (courtier). Honek kontrolatuko ditu stock-ak, eta berak daki non lortu ardorik onenak preziorik onenean. Gero negociant horien lana ardo horiek mundu guztiaren eskura jartzea izango da: inportatzaileak, minoristak... Zaleak, kontsumitzaileak ordainduko duen diruak finantzatuko du kate guztia, batez ere ardogilearen beharra. Eta ardogileak erabakiko du zer ardo kopuru eta zenbat txandatan (tranches) jarriko duen salgai primeur modalitate honetan. Martxo bukaeran eta apirilaren hasieran, kazetariak, merkatariak eta erosleak Bordelera joaten dira amaitu gabe dauden ardoen upeleko laginak dastatzera. Kazetariek webgune eta aldizkari espezializatuetan aterako dituzte ardoei buruzko iritziak, eta merkatariek erabakiak hartu beharko dituzte erosketak egin eta gero bezeroei eskaintzeko. Bordeleko sistema hau Kataluniako zenbait upategi erabiltzen hasiak dira, eta Espainian ere badago erabiltzen duenik. Baina oraingoz gutxiengoa da.

ALKOHOLA...OREKA KONTUA

Duela urte batzuk, Errioxako eta Bordeleko ardorik gehientsuenek ez zuten 12-12,5 gradu alkohol baino gehiago. Gauzak asko aldatu dira gaur egun. Egia zera da: ardoa kopan dagoenean, garrantzitsuena da orekatua eta edateko atsegina izatea; hori 12 eta 15 gradutakoei exijitu behar zaie. Alkohol ugaridun ardo orekatu baten eta alkoholak hondatutako beste ardo baten arteko muga oso txikia izaten da maiz. Ardogileek (batzuek) arrisku handiak hartzen dituzte mahastian, eta, hala, hondamendiak etor daitezke zenbait kasutan. Baina hori guztia egia bada ere, ez dugu ahaztu behar ardo bat eraikitzerakoan alkoholak duen garrantzia. Alkohola dastatzerakoan oso erabakiorra izaten da, sentipen gozoak, oliotsuak ematen dizkiolako ardoari, ahoa betetzen duelako, aromen hegazkortasuna ahalbidetzen duelako eta, oro har, ardoaren usaimen eta zaporearen funtzioetan ezinbestekoa delako. Eta zer esanik ez ukimen sentipenetan. Egungo ardo askok eskaintzen duen belus sentipena, leuntasunarena, alkoholari esker izaten da, sarritan. Baina hori ez litzateke posible izango beste osagai guztien arteko oreka ez balego. Askotan, mahatsak mahastian uzten dira -gehiegi ere askotan- taninoen heldutasunaren eta testura glizerikoen eta atsegalearen bila, azukreen kontzentrazio handia lortzeko. Gero, mahats horiek emango duten muztioak erraz emango ditu 16 gradutako ardoak, nahiz eta horrek ardoaren orekari arriskuak ekar diezazkiokeen. Alkohol horrek sortzen duen arazoa gainditzeko-edo zenbait tokitan ura gehitzen zaio ardoari, baina alkohol neurria txikitzeko sistemarik ezagunenak bi dira: alderantzizko osmosia eta spinning cones edo hotzeko lurrinketa. Lehenengoak molekula mailako iragazketa sistema erabiltzen du. Sistema horretan alkohola, ura eta osagai hegazkorrak hartzen ditu. Bigarrenak, berriz, konoen indar zentrifugoa erabiltzen du alkohola lurruntzeko. Ardogilearen kezka oreka lortzea izango da, metodo teknologikoen bidez edo modu naturalagoen bidez; hau da, mahastietako lan zorrotzarekin edota ikerketa bide berrien bidez, azukre berberarekin alkohol gutxiago lortzeko gai diren legamiak bilatuz, adibidez. Azidotasunaren eta alkoholaren arteko oreka aurkitzea izango da gakoa, gehiegizko alkoholdun ardoak azidotasunaren aldetik ahulak izaten baitira eta ardo bigunak eta astunak ematen baitituzte.

E-PROVENANCE

Jakin badakigu beroa oso kaltegarria dela ardoarentzat, bai kontsumitzeko orduan, baita gordetzeko ere. Aspaldi honetan ardoa garraiatzeko baldintzak ere aztertu, eta kezkak sortzen dituela esan beharra dago, eta ez upategitik enotekarainoko bidean soilik. Egun, munduko oso toki urrutietatik datorkigu ardoa, Australia, Txile edo Argentinatik, adibidez. Ardoaren garraiatze egokiak sortzen dituen arazo eta kezka horiei aurre egiteko, gero eta gehiago erabiltzen dira hotzeko garraioak, kontainer egokituen bitartez, batez ere nazioarteko inportatzaile eta banatzaile zorrotz eta estuenen eskutik. Mahastian eta upategietan hainbeste zaindutako produktuak merezi du horrelako ahalegin bat, ezta? Baina gauzak ez dira horren sinpleak, eta ardo batek bere bidaian jasan ditzakeen egoerak eta baldintzak asko dira. Jancis Robinsonen web orrian idatzi zuen behin David Schildknechtek, urte askoan Estatu Batuetan ardo inportatzailea izandakoa eta orain Robert Parkerren laguntzailea Alemania eta Borgoinako ardo dastatzeetan. Zera azpimarratu zuen Schildknechtek: hotzeko kontainer batek (reefer) eskaintzen duen abantailarik garrantzitsuena isolamendu egoki bat dela, eta, horregatik, bidaia batean muturreko tenperaturak agertzen ez badira, hozteko sistema ez dela aktibatzen eta, ondorioz, garraioaren kostua merkatu egiten dela. Aldiz, bero handiarekin lan egiten bada, ez du askorako balio karga jasotzean kontainerreko hotz sistema martxan jartzeak; aurretik egin beharko litzateke. Pentsa dezagun nolako aldaketa termikoak izan ditzakeen ardo batek munduko beste puntatik gurera egiten duen bidaian... Ez zaigu hain arraroa egingo, beraz, marka garesti eta esklusiboenetan pentsatuz, batez ere, horren ingurukoak kontuan hartuz teknologia berri berezi bat merkaturatzen ari dela pentsatzea. Teknologia berri horri esker, kontrolatuta egongo dira, une oro, ardoaren ibilbidean gerta daitezkeen gorabehera guztiak, upategitik irteten den momentutik ia-ia gure etxeetaraino iritsi arte. E-Provenance deitzen da Eric Vogtek hardwarea eta softwarea konbinatuz asmatutako trikimailua. Eric Vogt Ipar Amerikako enpresaria da, eta ardozale amorratua, gainera. Botila lepoaren oinarrian txip moduko bat jartzen da, eta kaxa bakoitzeko, txartel plastiko bat, non irrati frekuentziaren bitartez tenperatura aldaketa guztiak grabatuta geratuko diren, eta kaxa ireki gabe irakurtzeko moduan, gainera. Txartel horrek esango digu ardoa behar den moduan egon den momentu oro. Ondorioz, iruzurraren kontrako tresna baliagarria ere bada Vogten asmakizuna.
Albisterik...

EGON MULLEREN ARDO PURUAK

Mosela ibaiaren arroa munduko ardo eremurik hotzenetarikoa eta iparrekoenetarikoa da, eta, mahatsak behar bezala heltzea zaila bada, gero kopan ardoek eskaintzen dutena zoragarria gerta daiteke. Egon Muller Alemaniako ardogilerik entzutetsuena eta garrantzitsuena da. Haren ardoen kalitatearen oinarria, gakoa, edozein ardo handi baten antzera, mahastian dago. Scharzhoberg mahastia Wiltingen herrixkaren ondoan dago. Babesten duen mendi batetik datorkio izena -berg mendia da-, eta scharz hitzak zera esan nahi du: toki batean lehendabizikoz landatzea. Mahastiaren orientazioa hegoalderakoa da derrigorrez, eta pendiza %50 ere bada toki askotan; mahasti lanak eta uzta biltzeak erabat zaildu egiten ditu horrek. Mahastietako zati handi bat 1914 baino lehenago landatuta dago, eta besteak 50 eta 60 urte bitartekoak besora sisteman gidatua daude. Errendimendua oso txikiak da; azken uztaldietan, hektareako 30 bat hektolitro jaso dituzte. Mahastiengandik oso gertu upategia dago. Han esku hartzeko filosofia dute: ez da egiten mahatsen azalekin beratze prozesurik, prentsatu ostean muztioa deposituan egoten da, 24 orduz, eta, gero, 1.000 litroko upeletara (fudreak) pasatzen da, hartzidura egiteko, mahastitik bertatik dakartzaten legamiekin. Inoiz upelean ontzen bada ardoa, ez du sekula ere sei hilabete baino gehiago egingo hor. Martxo aldera filtratu eta botilaratu egiten da ardoa. Riesling mahatsarekin baino ez da lan egiten Egon Mullerren upategian. Baina heldutasunarekin dauden arazoei nola aurre egin? Orientaziorik onenak bilatuz (hegoa, noski), mazeletan eta aldapatxoetan landatuz eguzkiaren izpiek perpendikularki joko dutelako mahastietan, lurzoru egokiak bilatuz, Moselako arbelezkoen modukoak, drenaje onekoak eta eguzkiaren berotasuna gordetzen dutenak gero gauez mahastiak epeltzeko, heldutasunaren sasoian hostoak kenduz argitasun gehiago heltzeko mahats mordoei... Azukre konzentrazio handia lortzeko beste modu bat botrytisa da. Ibaiak hurbil izanik udazkeneko ohiko behe lainoak sortzen dira, eta horri esker agertuko da onddo miragarria bere lan bikaina egiteko; hortik sortuko dira oso urriak eta arraroak diren beerenauslese eta trockenbeerenauleseak. Eta hirugarren bidea mutur-muturreko hotzak dakar, izotz ardoetan (eiswein), gutxienez zero azpitik zazpi gradutan bildutako mahatsekin egindakoak. Rieslingari esker, batetik, eta lurrari eta klimari esker, bestetik, azidotasun bikainak lortzen dira, eta azidotasun horrek garbitasuna ematen die zaporeei; aho sabaia dar-dar jartzen du, eta ahoa amaierako zaporeak luzatu egiten ditu ia-ia neurri gabe. Horrela ardoek izugarrizko definizioa lortzen dute, eta ohikoa ez den garbitasuna, purutasuna. Azukrearen eta azidotasunaren arteko orekan, horretan dago gakoa.

DEKANTAZIOA, BAI ALA EZ?

Ardoaren mundura hurbiltzen hasten garenean, dekantazioa izaten da, beste batzuen artean, kezkatzen eta liluratzen gaituzten gauzetariko bat. Nola dekantatu, zein ardo eta zer momentutan... Dekantazio zale amorratua ez naizen arren, onartu beharra dut zenbait ardok dekantatu ondoren egiten duen bilakaera oso mesedegarria izaten dela. Dekantatzeko arrazoiak bi izan daitezke: ardoa garbitzea eta hondakinak baztertzea bata, eta ardoa oxigenatzea bestea. Zer ardotan aurki ditzakegu sedimentuak? Alde batetik, ardo zaharretan -hamar urtetik gorakoak-, materia koloratzailea prezipitatu egiten delako, eta, bestetik, substantzia, indarra ez galtzeko filtratu gabe botilaratzen diren ardoetan. Egun oso arrunta da, arruntena esango nuke, kalitatezko ardoak filtratu gabe botilaratzea, eta gehienetan horren berri ematen dute etiketetan. Baina kontuz ardo zaharrekin. Ardo zaharrak delikatuak izaten dira, eta dekantazioa arriskutsua izan daiteke, ardoa nekarazi eta hilzorian jar dezakeelako. Nik ez nituzke ardo zaharrak dekantatuko, kontu handiarekin jokatu eta sedimentuak baztertzeko erabili beharreko iragaztontzia erabiliko nuke, baina ez dekantadorerik, arriskua handiegia delako. Baina, egia esan, gaur egun dekantazioaren helburu nagusia oxigenazioa dela aitortu behar da; ardoak arnasa hartzea, alegia. Botilatik dekantadorera pasatzeak soilik aireztatze on bat ahalbidetzen du, eta gero dekantadorean ardoak oxigenazio prozesu handiagoa egingo du, gainera. Oxigenazio honi esker zenbait aroma askoz lehenago agertuko dira eta sentsazio tanikoak pixka bat leundu. Nahiko logikoa da gaur egungo kalitatezko ardo beltz askoren profilari begiratzen badiogu, erauztaldi luzeak eta kontzentrazio oso altukoak direla kontuan hartzen badugu, eta uztaldia baino bi edo hiru urte baino ez direla igarotzen merkaturatu aurretik. Hauetako askok eskertuko luke botilan urte batzuk gehiago igarotzea, baina gehienak merkaturatu eta berehala kontsumitzen dira eta dekantazioak bilakaera horri bultzadatxoa ematen dio, kontzentrazioak eta gehiegizko indarrak zertxobait motelduz. Eta ohiturarik ez dugun arren, ardo gazte goiztiarrenek ere eskertzen dute dekantazioa. Kontuan hartu hartzidura eta botilaratzearen artean oso denbora gutxi igaro dela eta sarritan oxigenazioarekin desagertzen den kiratsa izaten dutela. Eta dekantazioak duen beste abantaila zera da: jolas egiteko balio du. Esperimentatu, adibidez, ardo berberak dekantatu edo dekantatu gabe eskaintzen dituen ezaugarrien arteko desberdintasunak. Normalean dekantatutako ardoa adierazkorragoa eta irekiagoa agertuko zaigu. Eta orain zuk zeuk erabaki: dekantadorerik, bai ala ez?

LURRAREN EZAUGARRI EDAFOLOGIKOAK

Ba al dute zerikusirik lurraren ezaugarri edafologiko jakin batzuek, han landatzen diren mahastiek eta inguruko mikroklima zehatzak eta bertan jaiotzen den ardoak? Eztabaida ez da berria, ez. Baina ez du interes apurrik ere galdu, nire ustez. Batzuentzat, terroir hori ez da existitzen; beste askorentzat, izugarrizko garrantzia du azken emaitzan. Niretzat, eztabaida honek ez du tokirik, are gutxiago duela urte batzuk Didier Dagueneauren Silex dastatu ondoren eta duela hilabete Terroir al Limit proiektuko ardo zoragarriak dastatu eta gero. Baina egia da pil-pilean dagoela oraindik, batez ere Mundu Zahar eta Berriaren arteko eztabaidan. Gaia iteresgarria bada, gutxienez. Eta, egia esateko, Atlantikoaren alde batean zein bestean lurrarekiko konpromisodun jendea ari da mahatsarekin lanean, ardogintzan. Durango Ardo Saltsan azokan, larunbatean, eztabaidatxoa izan nuen lagun batekin horren inguruan, eta duela urte pare bat-edo irakurritakoa berreskuratu eta hona dakarkizuet. Alemanian egindako ikerketa baten ondorioen arabera, argi dago lurrak, haren ezaugarri edafologikoak eta eremuko mikroklimak zeresan handia dutela hango mahatsekin egindako ardoen ezaugarriekin. Ikerketa hark hiru urte luze iraun zuen, eta emaitzak 2008ko azaroan eman zituzten, Londresen Alemaniako Ardoen Institutuak antolatutako mintegi batean. Burututako lanak riesling mahatsarekin soilik egin ziren, lurraren isla beste edozein mahatsek baino hobeto erakusten duelako eta, gainera, ontzeko upelik, egurrik erabiltzen ez denez emaitzak argiagoak eta garbiagoak izango zirelako, egurrak beste elementu batzuk ematen dizkiolako ardoari, mahatsarenak ez direnak. Lanak 2004ko uztaldian hasi ziren; hasieran, Pfalf-eko ardogileekin, eta gero, 2005ean, Mosela eta Reheinhessenekoak ere egon ziren tartean. Mahastiak ezaugarri edafologikoen arabera aukeratu ziren, antzeko zoruan baina elkarrengandik urruti zeuden mahatsekin egindako ardoen artean antzik bazegoen ala ez ikusteko, alde batetik, eta bestalde, elkarrengandik gertu baina konposizio edafologiko ezberdinak zituztenen arteko aldeak, desberdintasunak. Hainbat mahastitako mahats guztiak era berean erabili ziren upategian, ardogintza patroi berberak jarraituz, beti deposito berdinak, legamia berberak eta abar. Gero egindako zentzumenezko azterketari esker, zera ikusi zen: besteak beste, arbelezko zoruetatik zetozen ardoek ezaugarri zitrikoak zituztela, eta azidotasun azpimarragarria zutela; jatorria basaltoko lurzoruetan zutenak, berriz, frutan aberatsagoak zirela eta azidotasun txikiagoa zutela; kareharrizko zoruetakoak koloretsuagoak zirela, fruta tropikalen ukituekin eta eztiaren ñabardurekin; lur zoru areatsuetan ukitu mineralekin, zitrikoak eta azidotasun nabarmenarekin. Eta, gainera, emaitza berberak edo oso antzekoak lortu ziren 2004 eta 2005eko uztaldietan, klimaren aldetik oso urte desberdinak izanik. Beraz, atera kontuak...

DURANGO ARDO SALTSAN

2008ko maiatzaren 10ean ospatu genuen lehen aldiz Durango Ardo Saltsan ardo eta delicatessen feria. Gaurkoa hirugarren urtea da. Hasieratik argi genuen zer eskaini nahi genuen: ardoa eta delicatessen kultura jendeari hurbiltzea, etxeratzea. Hainbat ardo feria ospatzen dira Euskal Herriko hainbat tokitan, hiriburuetan batik bat; besteak beste Bilbon, Gasteizen eta Donostian. Gurean, iazkoan, 57 upategik parte hartu bazuten, aurten parte hartuko duten upategien kopuruak gora egin du nabarmen; 66 upategi inguru ditugu gure artean. Iazko upategi gehienek errepikatu egin dute, eta hainbat gehitu zaizkio; adibidez, Carmelo Rodero (Dueroko Erribera), Recaredo (Cava), Otxanduri (Bizkaiko Txakolina), Tandem (Nafarroa), Viñaspre (Errioxa) eta Vegalfaro (Utiel Requena). Baina gurean ardoak pisu handia badauka ere, gastronomiak ere ez dauka gutxiago. Urdaiazpikoa, olioak, izokina eta hegaluze ketuak, kafea, munduko urak..., eta, aurten, nobedade handi moduan, kabiarra. Kabiarraren mundu ezezagunera hurbiltzeko aukera eta kabiarra dastatzekoa. Egun osoan hainbat ekitaldi proposatzen dituzte; besteak beste, Viñedos del Continoren ardoak dastatzea, Jesus Madrazo, upategiko zuzendari teknikoaren eskutik...; kafe dastatzeak, Cafes La Tostadorarekin; olio dastatzeak...; eta egun guztian, hau ere nobedadea da, Muga upategiko upelgile bat upela egiten arituko da egun guztian. Eta azken urteotan bezala Saltsan Cateringeko taldea miniaturako sukaldaritza egiten arituko da Iñaki Uriberen eskutik, Eusko Labelen produktuekin kanape eta gozamenerako beste hainbat eskaintzarekin. Eta, eguna amaitzear dagoela, Durango Ardo Saltsan lehen ardo dastatze itsua lehiaketa egingo da. Binaka arituko dira dastatzaileak, eta sei ardo dastatu beharko dituzte, zein den bikoterik trebeena erabakitzeko. Ardoaren kultura hurbildu nahi diote jendeari, eta hori betiere eskertzekoa da, baina ondo pasatzeko eta lagunen artean ezin hobeto aritzeko aukera ederra izango da gaurkoa. Baina Durango Ardo Saltsan ez da larunbateko feria ekitaldira mugatzen; asteazkenean, kabiar mundu ezezagunera hurbiltze bat egiteko parada ederra izan genuen, kabiar dastatze bat antolatu baitzuten Landako Elkartegian. Bitxia izan zen txakolinarekin eta vodkarekin egindako uztartze edo harmonia, zoragarria. Eta, ostegunean, berriz, Done Jakue bidea ardatz hartuta, Alemania, Chablis, Lleida, Bizkaiko Txakolina, Ribeiro eta Rias Baixasko sei ardo dastatzeko dastatze saioa egin zen, asteazkenekoa bezala arrakastatsua eta oso interesgarria. Feria haziz doa; tamainaz, bai, baina kalitatez ere bai. Goza dezagun!!!

TERROIR AL LIMIT

Prioratek izugarrizko xarma duela ez dizuet ukatuko, toki magikoa, telurikoa. Bere paisaiak eta klimak ardoei mineraltasuna ematen diete, izaera mediterranearra, sendotasuna eta alkohol ugari. Muturreko mahastiak, terrazetan zintzilik, malda gogorrak eta arbelezko zorua (llicorella)... zoragarria. Priorateko geografia gutxi aldatu da urteekin, baina upategiak eta ardo markak izugarri ugaritu dira. Proiektu batzuek inbertsio handiak dituzte babes, eta beste batzuek izaera pertsonalagoa dute, eta segur aski ausartagoak ere bai ardoaren izaeraren ikuspuntutik baina askoz txikiagoak tamainaren aldetik. Eta bitxia bada ere, azken horien arteko zenbaitetan azpimarragarria da atzerritarren presentzia. Gaur, Terroir al Limit proiektuari buruz arituko naiz, Eben Sadie Hegoafrikako enologoaren eta Dominik A. Huber alemaniarraren proiektua, hain zuzen. Upategiaren izenak sortzen duen oihartzunak Borgoinara garamatza zuzen-zuzenean. Lurzorua, lurra, terroir-a muturreraino. Hamar hektarea baino ez, eta bost ardo klase. Guztira, hamabi mila botila. Bost ardo horietatik bat Vi de la vila, herri ardoa dela azpimarratu behar dugu Torroja Vi de Poble alegia. Torroja herriaren inguruko mahatsez egindakoa, 150 eta 350 metroan jasotako cariñenarekin eta garnatxarekin. Beste lau ardoetatik bi Borgoinako premier cru-ren parekoak lirateke, eta, etiketan, vi de costers (malda edo mazela ardoa) eta beste biak grand cru lirateke, betiere haien interpretazio pertsonalean. Borgoinan ez bezala, Terroir al Limiten grand cru-ak mahasti garaienetatik datoz, eta costers edo premier cru-ek 500 eta 600 metro bitarteko mahastiak dituzte jatorri. Ebenek eta Dominikek 2000. urteko mahats-bilketan ezagutu zuten elkar, Prioraten. Artean, Dominik Martinetekoekin ari zen lanean, eta Ebenek Prioratora bidaiatu zuen Londonen Mogador eta martinet dastatu ondoren Priorat ezagutzeko gogoz. Mahastian biodinamika dute iparrorratza batez ere graduazio alkoholikoa jaisteko helburuarekin. Upategian egiten den aukeraketaren helburu nagusia mahatsak ezin garbiago eta osasuntsuago heltzea litzateke. Baina txortenarekin egiten dute lan!!! Harrigarria!!! Haien esanetan hartzidura homogeneoagoa eta leunagoa lortzeko asmoz. Eta hartzidura abiatzeko, legamia autoktonoak baino ez dira erabiltzen, jakina, biodinamikaren jarraitzaileak izanik. Terroir al Limitek eskaintzen duen gauzarik azpimarragarriena ez da, beharbada, lurrarekin duten inplikazioa, hori inguruko ardogile gehienek erakusten baitute. Harrigarriena da beren ardoek nola islatzen duten bakoitzak bere jatorria, bere lurraren ispilu bilakatuz. Nik Valentzian izan dut horietariko batzuk dastatzeko parada, eta penagarria da, produkzio txikiak eta hain prezio handiak kontsumitzaileari helaraztea asko zailtzen dutelako.

BENITO SANTOSEN ALBARIÑOAK

Pasa den asteko astelehenean Bizkaivinos antolatu zuten, Bilbon. Han izan nintzen ardo berrien bila, eta lagun zaharrak agurtzen. Betiko ardo handietatik aparte, Pujanza, Valenciso, xanpainen bat... Rías Baixasko Sucesores de Benito Santos upategiko ardo erakargarriak aurkitu nituen. Erakargarriak, zenbait arrazoirengatik. Orain arte dastatu ditudan albariño ia guztiek ez bezalako aroma eskaintzen dutelako, eta inoiz dastatu ditudan albariñorik finenak iruditu zitzaizkidalako, ez beharbada onenak, baina bai dotoreenak eta desberdinenak. Benito Santosek bere garaian egindako lanaren jarraitzaileak dira oraingoak ere. Haren ondorengoak mahasti guztia ekologikoa bilakatzen ari dira, Benito Santosek nolabait markatu zuen bideari jarraitzeko, mahastiari emateko garrantzia eta ez hainbeste upategiari, mahastian jaiotzen baita ardoa eta ez upategian. Hiru partzela dituzte, eta partzelek ematen diete izena ardoei: Pagos de Bernil eta Pagos de Xoan -biak ere hektarea bat baino txikiagoak- eta Pagos de Saiar. Beren ardorik ezagunenak, Terra de Calagok, baino ez darama hiru partzelotako mahatsa. Mahastiak Caldas de Reisen badaude ere, upategia Vilanova de Arousan dago (Pontevedra, Galizia). Albariño horien ezaugarririk aipagarriena, nire ustez, botilan hazteko eta garatzeko duten gaitasuna da. Albariñoak urte gutxiren buruan oxidatzen direla? Ardo horiek dastatu ondoren ez nuke inondik inora ere hori baieztatuko. Igrexario de Saiar, Terra de Calago, Pagos de Bemil eta Igrexario de Saiar Cepas Vellas dira ardoen izenak. Denak ezaugarri berekoak dira, baina denak desberdinak; bakoitza bere lurraren isla da, jaiotako lurraren isla da. Igrexario de Saiar frutaz eta lorez apaindutako ardoa da. Ia sei hektarea dituen partzela batetik datorrena. Sudurrean oso frutala eta ahoan oliotsua, dentsoa, amaiera punta gazi bat duena, dotorea eta fina. Terra de Calago. Fintasuna eta azidotasuna nabarmenduko nituzke ardo honetan, fruta eta ukitu baltsamikoak nahastuta agertzen dira, belar ukitu eder batekin. Loreak ere agertzen dira ahoan, eta berriz ere amaierako puntu gazia, minerala, luzea... Pago de Bemil. Hemezortzi hilabete ematen ditu biltegian, hartzidura egin ondoren geratu diren hildako legamia finekin. Oso ardo konplexua da, kea eta fruitu lehorren aroma dituena, serioa eta sakona. Mineraltasunak eta ukitu zitrikoek freskotasuna ematen diote. Orain upategiko ardura, eta baita ardoa egitekoa ere, amerikar gazte batek hartu du, Todd Blombergek, hain zuzen ere. Eta berarekin hitz egitea plazer handia izan zen, ezin hobeto azaldu baitzidan upategiaren eta bere filosofia, Benito Santosek omen zuen berbera.